1. Trái phiếu Chính phủ là gì?

Tại khoản 1 Điều 2 của Nghị định 01/2011/NĐ-CP, khái niệm về trái phiếu Chính phủ được định nghĩa rõ ràng. Trái phiếu Chính phủ là loại trái phiếu do Bộ Tài chính phát hành với mục đích huy động vốn cho ngân sách nhà nước hoặc cho các chương trình, dự án đầu tư cụ thể thuộc phạm vi quản lý của nhà nước. Về mặt bản chất, trái phiếu Chính phủ được coi là một phương thức mà thông qua đó, nhà nước có thể vay vốn để phục vụ cho các nhu cầu tài chính của mình. Điều này cũng đồng nghĩa với việc trái phiếu ghi nhận nghĩa vụ trả nợ của Nhà nước đối với những người đã đầu tư, đồng thời đảm bảo quyền lợi của các chủ sở hữu trái phiếu. Ban đầu, trái phiếu Chính phủ thường được phát hành dưới hình thức chứng chỉ, tuy nhiên, theo thời gian, hình thức bút toán ghi sổ cũng đã được áp dụng nhằm tạo sự linh hoạt hơn trong việc quản lý và giao dịch trái phiếu.

Hiện nay, trái phiếu Chính phủ được phân thành ba loại chính, mỗi loại mang những đặc điểm và chức năng riêng biệt. Đầu tiên là tín phiếu kho bạc, loại trái phiếu có kỳ hạn ngắn từ 13 tuần, 26 tuần hoặc 52 tuần, được phát hành bằng đồng Việt Nam. Bộ Tài chính có quyền điều chỉnh các kỳ hạn khác của tín phiếu kho bạc tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng vốn và tình hình thị trường, nhưng tổng kỳ hạn không được vượt quá 52 tuần. Thứ hai là trái phiếu kho bạc, với kỳ hạn từ một năm trở lên, có thể được phát hành bằng đồng Việt Nam hoặc các ngoại tệ tự do chuyển đổi, nhằm phục vụ cho các nhu cầu tài chính dài hạn của nhà nước. Cuối cùng, công trái xây dựng Tổ quốc là loại trái phiếu Chính phủ cũng có kỳ hạn từ một năm trở lên, phát hành bằng đồng Việt Nam. Loại trái phiếu này được thiết kế để huy động nguồn vốn đầu tư cho những công trình quan trọng quốc gia và các dự án thiết yếu, góp phần tạo ra cơ sở vật chất và kỹ thuật cho sự phát triển kinh tế và đời sống của nhân dân.

Theo Nghị định 01 năm 2011, trái phiếu Chính phủ có nhiều đặc điểm quan trọng. Chủ thể phát hành trái phiếu Chính phủ là Bộ Tài chính, trong khi các doanh nghiệp, ngân hàng chính sách của nhà nước và các tổ chức tài chính, tín dụng có thể phát hành trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh. Đối tượng mua trái phiếu rất đa dạng, bao gồm cả tổ chức và cá nhân Việt Nam cũng như nước ngoài; tuy nhiên, tổ chức Việt Nam không được sử dụng kinh phí từ ngân sách nhà nước để thực hiện việc mua trái phiếu. Các điều khoản cơ bản của trái phiếu Chính phủ được quy định rõ ràng: kỳ hạn trái phiếu tối thiểu từ một năm trở lên, mệnh giá do chủ thể phát hành quyết định, và đồng tiền phát hành chủ yếu là đồng Việt Nam, với khả năng sử dụng ngoại tệ tự do chuyển đổi theo phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ. Về hình thức, trái phiếu có thể được phát hành dưới dạng chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử. Cuối cùng, lãi suất trái phiếu do chủ thể phát hành quyết định trong khung lãi suất do Bộ Tài chính quy định, có thể theo các phương thức lãi suất cố định, thả nổi hoặc chiết khấu, tùy thuộc vào phương án phát hành được phê duyệt.

2. Tại sao nên đầu tư vào trái phiếu Chính phủ?

Về mặt pháp lý, theo Điều 8 Nghị định 01, Chính phủ cam kết đảm bảo quyền lợi cho các nhà đầu tư trái phiếu, nghĩa là các chủ sở hữu trái phiếu sẽ được thanh toán đầy đủ và đúng hạn cả gốc lẫn lãi khi đến kỳ hạn. Bên cạnh đó, họ còn có quyền sử dụng trái phiếu để chuyển nhượng, cho, tặng, thừa kế, chiết khấu, hoặc cầm cố trong các quan hệ tín dụng và dân sự theo quy định pháp luật hiện hành. Trái phiếu Chính phủ được coi là một kênh đầu tư ổn định và an toàn so với các loại hình đầu tư khác trên thị trường chứng khoán. Điều này đặc biệt hấp dẫn đối với những nhà đầu tư mong muốn có thu nhập cố định hàng năm từ tiền lãi và có thể dễ dàng bán lại cho các nhà đầu tư khác.

Đối với các tổ chức, trái phiếu Chính phủ là công cụ an toàn giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư và phân bổ dòng tiền hiệu quả, đồng thời giảm thiểu rủi ro trong bối cảnh nền kinh tế có thể không ổn định. Đây cũng là một kênh đầu tư quan trọng đối với các tổ chức tài chính có nguồn tiền lớn như công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư an toàn và quỹ hưu trí tự nguyện, vì họ rất chú trọng đến tính an toàn trong đầu tư.

Đối với nhà đầu tư cá nhân, trái phiếu Chính phủ mang đến mức lãi suất hấp dẫn hơn so với tiền gửi tiết kiệm tại ngân hàng thương mại, đặc biệt trong bối cảnh lãi suất ngân hàng có xu hướng giảm và nguy cơ phá sản của ngân hàng tăng lên. Điều này khiến cho kênh đầu tư này trở nên hấp dẫn hơn, nhất là tại các nước phát triển, nơi mà các nhà đầu tư cá nhân đang tìm kiếm sự an toàn và lợi nhuận ổn định.

3. Mua trái phiếu Chính phủ ở đâu?

Dựa vào các phương thức phát hành trái phiếu Chính phủ, nhà đầu tư có nhiều lựa chọn để mua trái phiếu. Họ có thể mua thông qua môi giới, tổ chức bảo lãnh, các quỹ đầu tư, mua lại từ nhà đầu tư khác, hoặc trực tiếp từ tổ chức phát hành (mua riêng lẻ). Tại Việt Nam, nhà đầu tư thường mua chứng chỉ quỹ thông qua các đại lý được ủy quyền phân phối, với mỗi tài khoản chỉ được phép mua một lượng trái phiếu nhất định, tùy thuộc vào từng lĩnh vực ngành. Nhà đầu tư có hai cách đơn giản để thực hiện giao dịch mua trái phiếu Chính phủ. Thứ nhất, họ có thể tham gia vào Sở giao dịch chứng khoán, nơi áp dụng phương pháp giao dịch thỏa thuận trên hệ thống. Thứ hai, các phương pháp giao dịch thỏa thuận có thể bao gồm giao dịch thỏa thuận điện tử, cho phép thực hiện ngay lập tức với cam kết chắc chắn mà không cần xác nhận lại, hoặc giao dịch thỏa thuận thông thường, nơi các bên tự thỏa thuận điều kiện giao dịch qua tin nhắn hoặc liên lạc bên ngoài hệ thống và sau đó báo cáo kết quả vào hệ thống để xác lập giao dịch. Cả hai phương thức này đều mang lại sự linh hoạt và thuận tiện cho nhà đầu tư trong việc tiếp cận thị trường trái phiếu Chính phủ.

4. Lãi suất trái phiếu Chính phủ

Lãi suất trái phiếu Chính phủ được xác định dựa trên thông báo của Kho bạc Nhà nước và có thể được áp dụng dưới ba hình thức khác nhau, bao gồm lãi suất cố định, lãi suất thả nổi và lãi suất chiết khấu. Tất cả các tỷ lệ này đều nằm trong khung lãi suất do Bộ Tài chính quy định.

Đối với trái phiếu có kỳ hạn trả lãi đầu tiên ngắn hơn các kỳ tiếp theo, số tiền thanh toán lãi suất cho kỳ đầu tiên được tính bằng cách nhân mệnh giá trái phiếu với lãi suất danh nghĩa và số ngày thực tế trong kỳ hạn lãi đầu tiên, rồi chia cho tích số của số kỳ hạn trả lãi trong một năm và số ngày trong kỳ trả lãi theo giả định.

Đối với các kỳ tiếp theo, tiền lãi nhận được của trái phiếu được tính bằng mệnh giá trái phiếu nhân với lãi suất danh nghĩa, chia cho số kỳ hạn thanh toán lãi trong một năm.

Nhà đầu tư có thể dễ dàng tìm hiểu thêm thông tin về lãi suất của trái phiếu Chính phủ thông qua trang điện tử của Sở Giao dịch chứng khoán. Trang web này cung cấp các dữ liệu cập nhật và chi tiết về các loại trái phiếu, bao gồm cả lãi suất hiện hành, giúp nhà đầu tư có cơ sở để đưa ra quyết định đầu tư hợp lý. Khi tiến hành mua trái phiếu Chính phủ, lãi suất sẽ được ghi rõ trên trái phiếu mà nhà đầu tư sở hữu. Điều này không chỉ giúp nhà đầu tư nắm bắt thông tin về lợi suất mà còn tạo điều kiện cho việc theo dõi và quản lý khoản đầu tư của họ một cách hiệu quả. Việc cung cấp thông tin minh bạch về lãi suất trên trái phiếu không chỉ tạo niềm tin cho nhà đầu tư mà còn khẳng định tính chuyên nghiệp và ổn định của thị trường trái phiếu Chính phủ tại Việt Nam. Nhờ đó, nhà đầu tư có thể yên tâm khi lựa chọn trái phiếu Chính phủ như một kênh đầu tư an toàn và bền vững.