1. Căn cứ pháp lý về đấu thầu phát hành trái phiếu Chính phủ

• Nghị định 95/2018/NĐ-CP quy định về phát hành, đăng ký, lưu ký, niêm yết và giao dịch công cụ nợ của Chính phủ trên thị trường chứng khoán; quyền hạn, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc phát hành và giao dịch công cụ nợ của Chính phủ.
• Nghị định 83/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 95/2018/NĐ-CP

2. Những hình thức đấu thầu phát hành trái phiếu Chính phủ

Căn cứ vào Điều 15 Nghị định 95/2018/NĐ-CP, được sửa đổi bởi khoản 1 Điều 1 Nghị định 83/2023/NĐ-CP, quy định như sau: Đấu thầu phát hành là phương thức bán trái phiếu Chính phủ thông qua tổ chức đấu thầu về lãi suất cho các đối tượng mua trái phiếu. Đấu thầu trái phiếu Chính phủ được thực hiện theo hai hình thức sau:

• Đấu thầu cạnh tranh lãi suất.
• Đấu thầu kết hợp giữa cạnh tranh lãi suất và không cạnh tranh lãi suất. Trong trường hợp này, tổng khối lượng trái phiếu phát hành không cạnh tranh lãi suất không được vượt quá 30% tổng khối lượng trái phiếu gọi thầu trong phiên đấu thầu.

Kết quả đấu thầu được xác định theo phương thức đấu thầu đơn giá. Chủ thể tổ chức phát hành có thể tổ chức đấu thầu trái phiếu Chính phủ trực tiếp hoặc thông qua Sở giao dịch chứng khoán theo quy định của Bộ Tài chính.

3. So sánh các hình thức đấu thầu phát hành trái phiếu Chính phủ

– Định nghĩa:

• Đấu thầu cạnh tranh lãi suất: Đấu thầu cạnh tranh lãi suất là hình thức đấu thầu trong đó tất cả các nhà đầu tư tham gia đưa ra mức lãi suất mà họ mong muốn. Kết quả của phiên đấu thầu sẽ được xác định dựa trên lãi suất của các nhà đầu tư, giúp xác định giá thị trường của trái phiếu.
• Đấu thầu kết hợp giữa cạnh tranh lãi suất và không cạnh tranh lãi suất: Đấu thầu kết hợp là hình thức trong đó có sự phối hợp giữa đấu thầu cạnh tranh và không cạnh tranh. Trong hình thức này, một phần trái phiếu sẽ được phát hành thông qua đấu thầu cạnh tranh, trong khi một phần khác được phân phối cho các nhà đầu tư không cạnh tranh. Tổng khối lượng trái phiếu phát hành không cạnh tranh không vượt quá 30% tổng khối lượng gọi thầu trong phiên đấu thầu.

– Chủ thể tham gia:

• Đấu thầu cạnh tranh lãi suất: Tất cả các nhà đầu tư có nhu cầu mua trái phiếu Chính phủ, bao gồm tổ chức và cá nhân, đều có quyền tham gia và đưa ra mức lãi suất mong muốn.
• Đấu thầu kết hợp giữa cạnh tranh lãi suất và không cạnh tranh lãi suất bao gồm nhà đầu tư cạnh tranh và nhà đầu tư không cạnh tranh. Tương tự như trong đấu thầu cạnh tranh, nhà đầu tư đưa ra mức lãi suất của mình. Nhà đầu tư không cạnh tranh đăng ký mua trái phiếu mà không cần đưa ra lãi suất, thường là cá nhân hoặc tổ chức nhỏ, có thể được bảo đảm một phần phát hành trái phiếu.

– Khối lượng phát hành:

• Đấu thầu cạnh tranh lãi suất: Khối lượng phát hành: Không giới hạn, tùy thuộc vào nhu cầu của thị trường và quyết định của cơ quan phát hành.
• Đấu thầu kết hợp giữa cạnh tranh lãi suất và không cạnh tranh lãi suất: Khối lượng phát hành không cạnh tranh: Tổng khối lượng trái phiếu phát hành không cạnh tranh không được vượt quá 30% tổng khối lượng trái phiếu gọi thầu trong phiên đấu thầu.

– Về định giá:

• Đấu thầu cạnh tranh lãi suất: Kết quả được xác định dựa trên mức lãi suất mà các nhà đầu tư đưa ra trong phiên đấu thầu. Trái phiếu sẽ được phát hành với lãi suất cao nhất trong số các lãi suất cạnh tranh.
• Đấu thầu kết hợp giữa cạnh tranh lãi suất và không cạnh tranh lãi suất: Kết quả bao gồm cả lãi suất từ đấu thầu cạnh tranh và các mức giá không cạnh tranh. Nhà đầu tư không cạnh tranh sẽ nhận được lãi suất giống như lãi suất của phiên đấu thầu cạnh tranh.

– Về ưu điểm và nhược điểm

• Đấu thầu cạnh tranh lãi suất: Tạo ra cơ chế cạnh tranh minh bạch, giúp xác định lãi suất thị trường chính xác. Khuyến khích sự tham gia của nhiều nhà đầu tư, tạo ra nguồn vốn lớn cho phát hành. Có thể dẫn đến lãi suất cao hơn trong trường hợp cạnh tranh mạnh. Rủi ro không bán hết khối lượng trái phiếu nếu các lãi suất đưa ra không hấp dẫn.

Đấu thầu kết hợp giữa cạnh tranh lãi suất và không cạnh tranh lãi suất: Cung cấp sự linh hoạt cho nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nhỏ. Đảm bảo rằng một phần trái phiếu được phát hành cho các nhà đầu tư không cạnh tranh, giảm rủi ro không bán hết. Có thể gây khó khăn trong việc xác định giá trị thực của trái phiếu do sự kết hợp giữa hai phương thức. Rủi ro có thể xảy ra nếu tỷ lệ không cạnh tranh quá cao, ảnh hưởng đến lãi suất chung của trái phiếu.

Mỗi hình thức đấu thầu có những ưu điểm và nhược điểm riêng, phù hợp với các mục tiêu phát hành và nhu cầu của nhà đầu tư. Đấu thầu cạnh tranh thường được ưa chuộng vì tính minh bạch và cạnh tranh cao, trong khi đấu thầu kết hợp mang lại sự linh hoạt cho các nhà đầu tư.

4. Tầm quan trọng của việc lựa chọn hình thức đấu thầu phát hành trái phiếu Chính phủ

Việc lựa chọn hình thức đấu thầu phát hành trái phiếu Chính phủ là rất quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô, lãi suất, và sự hấp dẫn của trái phiếu đối với các nhà đầu tư.

– Xác định lãi suất cạnh tranh: Hình thức đấu thầu cạnh tranh lãi suất đóng vai trò rất quan trọng trong việc xác định mức lãi suất thực tế mà thị trường sẵn sàng chấp nhận. Khi áp dụng hình thức này, Chính phủ có thể phát hành trái phiếu với mức lãi suất hợp lý, từ đó không chỉ giúp giảm chi phí vốn mà còn thu hút được nhiều nhà đầu tư tham gia vào thị trường. Điều này tạo ra một môi trường đầu tư ổn định và hấp dẫn hơn, góp phần nâng cao uy tín và sức mạnh tài chính của Chính phủ.

– Đảm bảo sự đa dạng hóa đầu tư: Một trong những lợi ích nổi bật của đấu thầu cạnh tranh là khả năng mở cửa cho nhiều nhà đầu tư tham gia, từ các tổ chức tài chính lớn đến những nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ. Sự đa dạng hóa này không chỉ giúp gia tăng nguồn vốn cho phát hành trái phiếu mà còn làm giảm thiểu rủi ro cho Chính phủ và các nhà đầu tư. Khi có nhiều đối tượng tham gia, tính ổn định của thị trường trái phiếu cũng được cải thiện.

– Linh hoạt trong quản lý rủi ro: Đấu thầu kết hợp cung cấp cho Chính phủ sự linh hoạt cần thiết trong việc phân phối trái phiếu. Chính phủ có thể phân bổ một phần trái phiếu cho các nhà đầu tư không cạnh tranh, điều này giúp giảm thiểu rủi ro không bán hết trái phiếu và bảo đảm tính ổn định cho thị trường tài chính. Sự linh hoạt này rất quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh thị trường có thể biến động mạnh.

– Định giá chính xác: Việc lựa chọn hình thức đấu thầu phù hợp là một yếu tố then chốt trong việc xác định đúng giá trị thực của trái phiếu. Khi hình thức đấu thầu được lựa chọn một cách hợp lý, lãi suất trái phiếu sẽ phản ánh đúng nhu cầu của thị trường. Điều này không chỉ giúp tăng cường sự hấp dẫn của trái phiếu mà còn bảo vệ lợi ích của cả nhà đầu tư và Chính phủ.

– Tác động đến chi phí vốn và ngân sách: Cuối cùng, quyết định về hình thức đấu thầu cũng có ảnh hưởng lớn đến chi phí vốn của Chính phủ. Một hình thức đấu thầu phù hợp có thể giúp giảm chi phí vốn, từ đó tiết kiệm ngân sách và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc đầu tư vào các dự án phát triển quốc gia khác. Việc này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế trước mắt mà còn có tác động tích cực đến sự phát triển bền vững của đất nước trong dài hạn.

Vì vậy, việc lựa chọn hình thức đấu thầu phát hành trái phiếu Chính phủ không chỉ đơn thuần là quyết định về tài chính mà còn ảnh hưởng đến sự thu hút và sự tin tưởng của thị trường vốn, đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và phát triển ngân sách quốc gia.